Z powodu panującej epidemii wiele osób popadło w problemy finansowe i z tego powodu szuka tak możliwości zmniejszenia wydatków jak i uzyskania dodatkowych dochodów.
Alimenty stanowią ważny element budżetu, jako:
- jego obciążenie – w przypadku osoby zobowiązanej do płacenia alimentów;
- źródło jego zasilenia – w przypadku osoby uprawnionej do otrzymywania alimentów.
W związku z tym rodzi się pytanie czy ogłoszony stan epidemii i związane z nim okoliczności takie jak ograniczenia poruszania się czy prowadzenie niektórych działalności gospodarczych może uzasadniać zmianę obowiązku alimentacyjnego.
Alimenty nie są zasądzone na zawsze. Można wnieść zarówno o podwyższenie alimentów jak i obniżenie alimentów
Zarówno alimenty ustalone w orzeczeniu sądowym jak i w umowie mogą zostać zmienione w drodze orzeczenia sądowego wywołanego złożeniem pozwu przez osobę domagającą się zmiany alimentów. Może być to zarówno osoba uprawniona do otrzymywania alimentów jak i osoba zobowiązana do płacenia alimentów.
Do zmiany alimentów niezbędna jest zmiana stosunków
Niezbędnym do dokonania zmiany obowiązku alimentacyjnego jest zaistnienie tzw. zmiany stosunków, do której musi dojść pomiędzy dniem ostatniego orzekania o alimentach (lub ich ustalenia w drodze umowy) a dniem rozstrzygania o zgłoszonym żądaniu.
W dużym skrócie, zmiana stosunków to każda modyfikacja w statusie ekonomicznym osoby która jest zobowiązana do alimentów (zwykle rodzica) jak i osoby uprawnionej do ich otrzymywania (zwykle dziecka), która powoduje zwiększenie lub zmniejszenie możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego do alimentacji albo zwiększenie lub zmniejszenie zakresu usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego. Zmiana stosunków musi być istotna i trwała oraz być na tyle duża żeby mieć wymierne i dostrzegalne przełożenie na życie zaangażowanych osób.
Szerzej o zmianie stosunków, przykładowych powodach do podwyższenia alimentów i przykładowych powodach do obniżenia alimentów pisaliśmy niedawno na naszym blogu tutaj.
Ilość okoliczności, które będą powodem zmiany stosunków jest nieskończona i każdorazowo będzie zależała od konkretnego zobowiązanego i uprawnionego. Niekiedy taka zmiana stosunków może być nieoczekiwana i mieć swoje źródło w zdarzeniach bardzo rzadkich i trudnych do przewidzenia.
Epidemia COVID-19 jako powód do podwyższenia albo obniżenia alimentów
Obecna sytuacja związana z ogłoszeniem stanu epidemii COVID-19 może pośrednio być powodem zaistnienia okoliczności uzasadniających zmianę stosunku alimentacyjnego.
Stan epidemii i związane z tym zakazy prowadzenia działalności gospodarczej i zawodowej określonego rodzaju, ograniczenia w przemieszczaniu się, zamknięcie granic, a w przypadku wielu osób obowiązek pozostawania w warunkach kwarantanny, wreszcie zachorowanie i pobyt w szpitalu moją bez wątpienia ogromny wpływ na całą gospodarkę, ale także na poszczególne gospodarstwa domowe i pojedyncze osoby.
Jeżeli zatem z powodu itp. epidemii COVID – 19 (ale de facto także każdej innej choroby) doszło do zmniejszenia możliwości majątkowych i zarobkowych zobowiązanego albo zwiększenia się usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego to każda z tych osób może domagać się przed Sądem zmiany obowiązku alimentacyjnego.
Przykłady wpływu koronawirusa na sytuację zobowiązanego (do alimentów) mogącą być powodem do obniżenia alimentów.
Takimi sytuacjami będą przykładowo sytuacje gdy z powodu epidemii koronawirusa zobowiązany utracił pracę a nie było możliwości szybkiego znalezienia następnej, został utracony lub znacznie zmniejszony dochód z prowadzonej działalności, w celu utrzymania zatrudnienia czy działalności zaszła potrzeba zużycia oszczędności, powstało zadłużenie, zaciągnięte zostały zobowiązania podlegające spłacie (np. pożyczki dla dokonania wypłat pracownikom albo zapłacenia bieżących rachunków), z powodu choroby i potrzeby rekonwalescencji albo stałych konsekwencji wzrosły koszty codziennego utrzymania zobowiązanego lub jego rodziny (np. zakup leków), zmniejszyły się dochody całej rodziny zobowiązanego, pojawił się obowiązek utrzymania osób, które dotychczas takiego wsparcia nie potrzebowały, itd.
Przykłady wpływu epidemii koronawirusa na sytuację osoby uprawnionej do alimentów mogącą być powodem do podwyższenia alimentów
Potencjalnie mogą to być sytuacje, w których uprawniony utracił źródło dochodu lub środków utrzymania które było uwzględniane przy poprzednim określaniu wysokości alimentów (bo np. sobie dorabiał), drugi rodzic, który łożył na utrzymanie utracił pracę lub znacznemu obniżeniu uległy jego możliwości majtkowe i zarobkowe, utracono oszczędności, które były źródłem utrzymania, utracono majątek który dotychczas przynosił dochód, powstała potrzeba długotrwałego zażywania leków, poddania się leczeniu czy rehabilitacji, powstała potrzeba poczynienia inwestycji w celu zdobycia wykształcenia (np. z powodu epidemii zlikwidowano placówkę edukacyjną w które uprawniony dotychczas się uczył), utracono stypendium, drugi rodzic itd.
Oczywiście część z tych przykładowych powodów może być zamienna i znaleźć zastosowanie tak przypadku zobowiązanego jak i uprawnionego. W razie wątpliwości, czy dana sytuacja może być powodem podwyższenia lub obniżenia alimentów warto skorzystać z porady u adwokata lub radcy prawnego zajmującego się sprawami alimentacyjnymi.
Nie każda zmiana stosunków jest powodem do zmiany alimentów
Niezależnie jednak od tego czy zainteresowany będzie domagał się zmniejszenia czy podwyższenia alimentów to żeby uzyskać korzystne dla siebie rozstrzygnięcie Sądu, po wykazaniu, że doszło do zmiany stosunków, będzie musiał wykazać, że zmiana ta jest istotna i trwała. Inaczej, rzecz ujmując, że wywołane epidemią negatywne konsekwencje nie są chwilowe i przemijające, tylko będą trwały co najmniej przez wiele miesięcy lub nawet lat a nadto, iż są one tego rodzaju, że powodują niemożność utrzymania czy zaspokojenia potrzeb (dot. uprawnionego i zobowiązanego) przy zachowaniu aktualnej wykokosi alimentów.
Będzie to wymagało porównania stanu sprzed epidemii i na chwilę orzekania przez Sąd (co może być czasem po ustaniu epidemii ale również w trakcie jej trwania gdyby okazało się , że okres ten przekroczył obecnie przewidywane ramy czasowe).
Bez wątpienia, dużą rolę w postępowaniu sądowym i jego powodzeniu będą miały właściwe dobrane i przeprowadzane dowody, warto zatem zasięgnąć profesjonalnej porady w tym zakresie.
