Dopuszczalność zmiany alimentów
Ustalone w orzeczeniu sądowym bądź w umowie alimenty nie muszą pozostać takie same przez cały okres kiedy będą płacone. Ustawodawca przewidział bowiem, że czas trwania tego obowiązku może być długi – nawet wieloletni i w związku z tym może zaistnieć szereg przyczyn uzasadniających modyfikacje obowiązku alimentacyjnego.
Taka dopuszczalna przez prawo zmiana może dotyczyć tak wysokości alimentów jak i sposobu ich uiszczania (terminu płatności, sposobu płatności itd.).
Warunki niezbędne do zmiany alimentów
Warunkiem koniecznym tj. absolutnie wymaganym i niezbędnym do dokonania zmiany obowiązku alimentacyjnego jest zaistnienie tzw. zmiany stosunków.
Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie definiuje czym są owe stosunki ani na czym mogłaby polegać ich zmiana, ale zarówno w orzecznictwie sądów jak i literaturze prawniczej przyjmuje się, że zmiana stosunków to każda modyfikacja w statusie ekonomicznym osoby która jest zobowiązana do alimentów (zwykle rodzica) jak i osoby uprawnionej do ich otrzymywania (zwykle dziecka), która powoduje zmianę okoliczności będących powodem ustalenia alimentów (wysokości bądź płatności w określony sposób) w pierwszej kolejności tj:
- zwiększenie lub zmniejszenie możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego do alimentacji albo:
- zwiększenie lub zmniejszenie zakresu usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego.
Ilość okoliczności, które będą powodem zmiany stosunków jest nieskończona i każdorazowo będzie zależała od konkretnego zobowiązanego i uprawnionego. Niekiedy taka zmiana stosunków może być niewyczekiwana i mieć swoje źródło w zdarzeniach bardzo rzadkich i trudnych do przewidzenia.
Przyczyny uzasadniające podwyższenie alimentów
zobowiązany
zwiększenie możliwości majątkowych lub zarobkowych
- wzrost wynagrodzenia, jego składników i dodatków,
- zdobycie wykształcenia lub umiejętności pozwalając na zwiększenie dochodów,
- podjęcie dodatkowego zatrudnienia lub działalności,
- uzyskanie dofinansowania do działalności przynoszącej dochód (np. zarobkowej lub artystycznej),
- odziedziczenie majątku,
- otrzymanie darowizny,
- znaczna poprawa zdrowia fizyczno – psychicznego pozwalająca na podjęcie zatrudnienia/zatrudnienia w pełniejszym wymiarze lub czasami dodatkowego,
- zmniejszenie wszelkich stałych obciążeń finansowych – np. spłata kredytu, zakończenie płatności ratalnych,zmiana miejsca zamieszkanie na tańsze, zakończenie kuracji drogimi lekami, itd.:
- inne niż w/w zmniejszenie potrzeb zobowiązanego,
- usamodzielnienie się innej osoby pozostającej na utrzymaniu (np. innego dziecka na którego utrzymanie łożono),
- odpadnięcie obowiązku alimentacyjnego w stosunku do innej osoby niż uprawniony (np. wnuka, byłego małżonka),
- spieniężenie majątku;
- wygrana w grach losowych i hazardowych.
uprawniony
zwiększenie usprawiedliwionych potrzeb
- zmiana szkoły/przedszkola przez małoletniego z publicznego na prywatne,
- zmiana szkoły na wyższą lub innego rodzaju,
- zmiany w kosztach utrzymania związane z rozwojem, dojrzewaniem itd.,
- pogorszenie stanu zdrowia i kondycji psychiczno – fizycznej wymagające leków, terapii lub leczenia generującego koszty
- potrzeba zmiany miejsca zamieszkania,
- rozpoczęcie studiów, w szczególności studiów w innym mieście,
- rozpoczęcie uczestnictwa w zajęcia dodatkowych – sportowych, wyrównujących, muzycznych lub innych o ile są usprawiedliwione (np. uprawniony odnosi lub oczekuje się że będzie odnosił sukcesy.
Przyczyny uzasadniające obniżenie alimentów
zobowiązany
zmniejszenie możliwości majątkowych lub zarobkowych
- utrata możliwości zarobkowania (ale nie zawsze sama utrata zarobków),
- kalectwo lub utrata (choćby częściowo) zdolności do pracy,
- inne pogorszenie zdrowia fizyczno – psychicznego powodująca zmniejszenie możliwości zarobkowe,
- utrata dodatkowego zatrudnienia lub działalności,
- utrata dofinansowania do działalności przynoszącej dochód (np. zarobkowej lub artystycznej),
- znaczny spadek dochodów z przyczyn niezależnych od zobowiązanego,
- zwiększenie stałych obciążeń finansowych – np. zaciągnięcie kredytu, zmiana mieszkania na wymagające większych nakładów, pojawianie się potrzeby rehabilitacji czy zakupu leków,
- zmiana w sytuacji rodzinnej zobowiązanego powodująca zwiększeniu jego wydatków lub potrzeb,
- założenie rodziny, urodzenie dziecka,
- wzrost kosztów utrzymania innego dziecka lub osoby pozostającej na utrzymaniu zobowiązanego,
- znaczący wzrost kosztów przedmiotów niezbędnych do zaspokojenia potrzeb uprawnionego,
- dokonanie nietrafionej inwestycji powodujące znaczącą stratę w majątku zobowiązanego,
- zmniejszenie możliwości zarobkowych i majątkowych osoby z którą zobowiązany pozostaje we wspólnym pożyciu (małżonka lub konkubenta).
uprawniony
zmniejszenie usprawiedliwionych potrzeb
- uzyskanie zdolności do samodzielnego utrzymywania się,
- zakończenie nauki i brak zamiaru jej kontynuowania,
- rezygnacja z dodatkowych zajęć i hobby (które generowały koszty),
- zmiana szkoły lub przedszkola z prywatnego na publiczne,
- zmniejszenie wydatków szkolnych z innego powodu – np. zmiana profilu klasy,
- zmiana diety na mniej kosztowną,
- wyrośnięcie z pewnych chorób dziecięcych, schorzeń wymagających kosztownych leków,
- zakończenie terapii wymagających wydatków,
- zaspokojenie części potrzeb w inny sposób, np. z powodu uzyskania dochodów przez małoletniego, zwiększenia możliwości majątkowych i zarobkowych drugiego rodzica,
- uzyskanie stypendiów, dofinansowań, dotacji i środków z pomocy społecznej,
- otrzymanie darowizny lub spadku,
- wygrana w grze losowej.
Uzasadnienie podwyższenia alimentów, obniżenia alimentów
Zmiana stosunków musi być istotna. Nie każda zmiana w życiu zobowiązanego i uprawnionego będzie uzasadniała zmianę obowiązku alimentacyjnego. Nie wystarczy zatem, że możliwości majątkowe i zarobkowe zobowiązanego wzrosły lub zmalały nieznacznie albo że nie wielka była zmiana usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego. Zmiana powinna być na tyle duża żeby mieć wymierne i dostrzegalne przełożenie na życie zaangażowanych osób. Zmiana powinna też być trwała.
Postępowanie o zmianę obowiązku alimentacyjnego
W razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego w drodze powództwa cywilnego wytoczonego odpowiednio przeciwko uprawnionemu (w razie żądania zmniejszenia alimentów) lub przeciwko zobowiązanemu (w razie żądania podwyższenia alimentów).
Ustalenie wystąpienia “zmiany stosunków” oraz jej wpływu na wysokość obowiązku alimentacyjnego wymaga porównania stanu istniejącego w chwili orzekania o alimentach lub zawierania umowy dotyczącej alimentów ze stanem istniejącym w czasie rozpoznawania powództwa czyli porównania możliwości majtkowych i zarobkowych oraz zakresu usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego w tych dwóch czasookresach.
Osoba żądająca zmiany obowiązku alimentacyjnego musi udowodnić zmianę stosunków, a w tym celu może żądać przesłuchania swojego, świadków jak i zgłosić inne dowody, takie jak dokumenty świadczące o poprzednich i aktualnych możliwościach majątkowych i zarobkowych zobowiązanego i usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego.
Warto wiedzieć, że do wykazania zasadności powództwa wystarczy udowodnienie że doszło do zmiany tylko jednej z okoliczności będących powodem ustalenia alimentów, ale można też powoływać się jednocześnie na szereg okoliczności, występujących wspólnie np. uprawniony może twierdzić, że i zwiększyły się jego usprawiedliwione potrzeby i jednocześnie zwiększyły się możliwości majątkowe i zarobkowe.
W pozwie, można zawrzeć także wniosek o zabezpieczenie, tak by w razie przedłużania się postępowania sądowego przez czas postępowania uzyskiwać już wyższe lub płacić niższe alimenty.
